Skip to content
Library of UR
  • Book Bag: 0 temporarily saved (Full)
  • Help
    • Contact
    • Search Tips
    • Tutorials
    • ILL information
  • Tools
    • Search History
    • Inter-Library Loan order
    • Recommend a Purchase
    • Further research tools
  • Deutsch
  • Your Account

    Your Account

    • Checked Out Items
    • Holds and Recalls
    • Blocks and Fines
    • Profile
    • Search History
  • Log Out
  • Login
  • Books & Journals
  • Articles & More
Advanced
  • Mediengestaltung
  • Cite this
  • Email this
  • Print
  • Export Record
    • Export to RefWorks
    • Export to EndNoteWeb
    • Export to EndNote
    • Export to BibTeX
    • Export to RIS
  • Add to favorites
  • Add to Book Bag Remove from Book Bag
  • Permanent link
Export Ready — 
Cover Image
Saved in:
Bibliographic Details
Title:Mediengestaltung
der Ausbildungsbegleiter
From: Björn Rohles, Ralph Burkhardt, Jürgen Wolf, Carina Linnemann, Michael Rohrlich
Person: Rohles, Björn
ca. 20. Jh.
Verfasser
aut
Burkhardt, Ralph
Wolf, Jürgen
Linnemann, Carina
Rohrlich, Michael
1980-
1974-
Main Authors: Rohles, Björn ca. 20. Jh (Author), Burkhardt, Ralph 1980- (Author), Wolf, Jürgen 1974- (Author), Linnemann, Carina (Author), Rohrlich, Michael 1974- (Author)
Format: Book
Language:German
Published: Bonn Rheinwerk Design 2019
Edition:1. Auflage
Notation:AP 12850
AP 15040
Subjects:
Kommunikationsdesign
Mediendesign
Grafikdesign
Mediengestaltung
Mediengestalter
Konzeption
Gestaltung
Layout
Typografie
Kommunikationstechnologie
Druckvorstufe
Druck
Prüfung Mediengestalter
Papier
Farbe
Druckverarbeitung
Webdesign
App-Gestaltung
Online Access:http://deposit.dnb.de/cgi-bin/dokserv?id=6242d5d17b544f5b8b1763c27395a43a&prov=M&dok_var=1&dok_ext=htm
http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030578551&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
Physical Description:988 Seiten Illustrationen 24 cm x 17.5 cm
ISBN:9783836245531
3836245531
Staff View

MARC

LEADER 00000nam a22000008c 4500
001 BV045189388
003 DE-604
005 20231102
007 t|
008 180912s2019 gw a||| |||| 00||| ger d
015 |a 18,N27  |2 dnb 
016 7 |a 1161816984  |2 DE-101 
020 |a 9783836245531  |c geb.  |9 978-3-8362-4553-1 
020 |a 3836245531  |9 3-8362-4553-1 
024 3 |a 9783836245531 
035 |a (OCoLC)1043086093 
035 |a (DE-599)DNB1161816984 
040 |a DE-604  |b ger  |e rda 
041 0 |a ger 
044 |a gw  |c XA-DE-NW 
049 |a DE-M347  |a DE-523  |a DE-1102  |a DE-1050  |a DE-12  |a DE-B768  |a DE-525  |a DE-29T  |a DE-Di1  |a DE-573  |a DE-1046  |a DE-522 
084 |a AP 12850  |0 (DE-625)6871:  |2 rvk 
084 |a AP 15040  |0 (DE-625)6912:  |2 rvk 
100 1 |a Rohles, Björn  |d ca. 20. Jh.  |e Verfasser  |0 (DE-588)1043005102  |4 aut 
245 1 0 |a Mediengestaltung  |b der Ausbildungsbegleiter  |c Björn Rohles, Ralph Burkhardt, Jürgen Wolf, Carina Linnemann, Michael Rohrlich 
250 |a 1. Auflage 
264 1 |a Bonn  |b Rheinwerk Design  |c 2019 
300 |a 988 Seiten  |b Illustrationen  |c 24 cm x 17.5 cm 
336 |b txt  |2 rdacontent 
337 |b n  |2 rdamedia 
338 |b nc  |2 rdacarrier 
650 0 7 |a Kommunikationsdesign  |0 (DE-588)4304892-4  |2 gnd  |9 rswk-swf 
650 0 7 |a Mediendesign  |0 (DE-588)4823394-8  |2 gnd  |9 rswk-swf 
650 0 7 |a Grafikdesign  |0 (DE-588)4019558-2  |2 gnd  |9 rswk-swf 
653 |a Mediengestaltung 
653 |a Mediengestalter 
653 |a Konzeption 
653 |a Gestaltung 
653 |a Layout 
653 |a Typografie 
653 |a Kommunikationstechnologie 
653 |a Druckvorstufe 
653 |a Druck 
653 |a Prüfung Mediengestalter 
653 |a Papier 
653 |a Farbe 
653 |a Druckverarbeitung 
653 |a Webdesign 
653 |a App-Gestaltung 
689 0 0 |a Mediendesign  |0 (DE-588)4823394-8  |D s 
689 0 |5 DE-604 
689 1 0 |a Kommunikationsdesign  |0 (DE-588)4304892-4  |D s 
689 1 1 |a Grafikdesign  |0 (DE-588)4019558-2  |D s 
689 1 2 |a Mediendesign  |0 (DE-588)4823394-8  |D s 
689 1 |5 DE-604 
700 1 |a Burkhardt, Ralph  |d 1980-  |e Verfasser  |0 (DE-588)1169843387  |4 aut 
700 1 |a Wolf, Jürgen  |d 1974-  |e Verfasser  |0 (DE-588)132691256  |4 aut 
700 1 |a Linnemann, Carina  |e Verfasser  |0 (DE-588)1175262080  |4 aut 
700 1 |a Rohrlich, Michael  |d 1974-  |e Verfasser  |0 (DE-588)132884275  |4 aut 
710 2 |a Galileo Press  |0 (DE-588)1065964404  |4 pbl 
856 4 2 |m X:MVB  |q text/html  |u http://deposit.dnb.de/cgi-bin/dokserv?id=6242d5d17b544f5b8b1763c27395a43a&prov=M&dok_var=1&dok_ext=htm  |3 Inhaltstext 
856 4 2 |m DNB Datenaustausch  |q application/pdf  |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030578551&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA  |3 Inhaltsverzeichnis 
943 1 |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030578551 

Record in the Search Index

_version_ 1819299088532766720
adam_text INHALT TEIL I ELEKTRONISCHE BILDVERARBEITUNG 1 GRUNDLAGEN ZU DIGITALEN BILDERN 1.1 EIGENSCHAFTEN VON DIGITALEN BILDERN ........................ 31 1.1.1 RASTERGRAFIKEN AUS PIXELN ................................................ 31 1.1.2 HALBTONBILDER UND STRICHBILDER ........................................ 36 1.1.3 VEKTORGRAFIKEN - ERRECHNETE BILDER ................................. 37 1.2 FARBMODI ........................................................................... 37 1.2.1 FARBMODUS RGB ................................................................ 38 1.2.2 FARBMODUS CMYK ............................................................. 39 1.2.3 FARBMODUS LAB ................................................................. 40 1.3 FARBTIEFE ........................................................................... 41 1.4 DATEIFORMATE UND BILDKOMPRESSION .............. 42 1.4.1 DAS JPEG-FORMAT ............................................................. 42 1.4.2 PROPRIETAERE DATEIFORMATE WIE PSD ODER XCF .................. 43 1.4.3 TIFF, DAS STANDARDFORMAT FUER HOHE QUALITAET ................... 44 1.4.4 DAS GIF-FORMAT ................................................................ 44 1.4.5 DAS PNG-FORMAT .............................................................. 45 1.4.6 DAS ROHFORMAT AUS DER KAMERA ....................................... 45 1.4.7 BILDKOMPRESSION ............................................................... 46 1.4.8 WELCHES DATENFORMAT WOFUER? .......................................... 48 1.5 ANALOGE BILDER SCANNEN ................................................ 48 1.5.1 VERSCHIEDENE VORLAGEARTEN SCANNEN ............................... 48 1.5.2 AUFLOESUNG BEIM SCANNEN .................................................. 49 2 GRUNDLAGEN DER ALLGEMEINEN OPTIK 2.1 STRAHLENOPTIK .............................................................. 51 2.2 WELLENOPTIK ...................................................................... 55 2.3 OPTIK IN DER FOTOGRAFIE .................................................. 58 2.3.1 DIE FORMEN UND EIGENSCHAFTEN VON LINSEN .................... 58 2.3.2 LINSENFEHLER ....................................................................... 60 2.3.3 OBJEKTIVE ............................................................................. 62 2.3.4 SCHAERFENTIEFE ...................................................................... 63 3 DIGITALFOTOGRAFIE 3.1 KAMERATECHNIK ................................................................ 65 3.1.1 KAMERATYPEN ...................................................................... 65 3.1.2 BILDSENSOREN ...................................................................... 67 3.1.3 SENSORGROESSE ....................................................................... 69 3.1.4 AUTOFOKUS ........................................................................... 70 3.1.5 BILDSTABILISATOR ................................................................... 70 3.2 FOTOGRAFIEREN MIT DER DIGITALKAMERA ......................... 71 3.2.1 BLENDE ................................................................................. 71 3.2.2 BELICHTUNGSZEIT .................................................................. 72 3.2.3 ISO-WERT .................................................... 73 3.2.4 BLENDE, BELICHTUNGSZEIT UND ISO IM ZUSAMMENSPIEL .... 73 3.2.5 HISTOGRAMM ....................................................................... 74 3.2.6 WEISSABGLEICH ...................................................................... 75 4 BILDBEARBEITUNG 4.1 VORBEREITUNG DER BILDBEARBEITUNG . ........................... 77 4.1.1 SOFTWARE FUER DIE BILDBEARBEITUNG . .................................... 79 4.1.2 BILDFORMATE ........................................................................ 79 4.1.3 METADATEN VON BILDERN ...................................................... 81 4.1.4 DESTRUKTIVE UND NICHTDESTRUKTIVE BEARBEITUNG .............. 82 4.2 ALLGEMEINE WERKZEUGE FUER BILDKORREKTUREN UND OPTIMIERUNGEN ................................................................ 83 4.2.1 TONWERTKORREKTUR ............................................................... 84 4.2.2 GRADATIONSKURVE ................................................................. 88 4.2.3 WEISSABGLEICH ...................................................................... 92 4.2.4 FARBBALANCE ....................................................................... 93 4.2.5 BILDSCHAERFE .................... 93 4.2.6 RETUSCHE UND REPARATUR ................................................... 96 TEIL I I GESTALTUNG 5 GESTALTUNGSGRUNDLAGEN 5.1 GESTALTGESETZE DER WAHRNEHMUNG .......................... 100 5.2 GRUNDELEMENTE DER GESTALTUNG ................................. 103 5.2.1 PUNKT .................................................................................. 103 5.2.2 LINIE .................................................................................... 104 5.2.3 FLAECHE ................................................................................. 104 5.3 GESTALTUNGSPARAMETER ................................................ 105 5.3.1 SPANNUNG DURCH ANORDNUNG IM FORMAT ........................... 105 5.3.2 KONTRAST UND RHYTHMUS .................................................... 106 5.3.3 SYMMETRIE UND ASYMMETRIE ............................................ 107 5.3.4 BLICKFUEHRUNG ...................................................................... 107 5.3.5 WEISSRAUM ........................................................................... 109 6 TYPOGRAFIE 6.1 GRUNDBEGRIFFE DER TYPOGRAFIE .................................. 111 6.1.1 DER BUCHSTABE .................................................................. 111 6.1.2 SCHRIFTGROESSE UND MASSSYSTEME ......................................... 113 6.1.3 SCHRIFTFAMILIE, SCHRIFTSCHNITT ........................................... 116 6.1.4 AUSZEICHNUNGEN ................................................................ 119 6.2 WORT UND ZEILE .............................................................. 120 6.2.1 ZEILENABSTAND ..................................................................... 120 6.2.2 DURCHSCHUSS ...................................................................... 121 6.2.3 LAUFWEITE ............................................................................ 121 6.2.4 WORTABSTAND ....................................................................... 124 6.2.5 SATZBREITE ........................................................................... 126 6.3 SATZARTEN .......................................................................... 126 6.3.1 TRENNUNGEN ........................................................................ 128 6.4 ZIFFERN UND ZAHLEN ......................................................... 128 6.5 GESCHICHTE DER SCHRIFT .................................................. 130 6.6 SCHRIFTKLASSIFIKATION ...................................................... 134 6.7 SCHRIFTWAHL UND SCHRIFTWIRKUNG ................................. 139 6.7.1 KRITERIEN FUER DIE SCHRIFTWAHL ............................................ 139 6.7.2 SCHRIFTWAHL UND EFFIZIENZ .................................................. 140 6.7.3 SCHRIFTMISCHUNG ................................................................ 141 6.7.4 LESBARKEIT ........... 144 6.8 ORTHOTYPOGRAFIE ............................................................... 146 6.8.1 GLIEDERUNG VON ZAHLENREIHEN ........................................... 146 6.8.2 GLIEDERUNG SONSTIGER ZEICHEN .......................................... 147 6.9 FONTS - OPENTYPE, TRUETYPE, POSTSCRIPT, WEB ...... 148 7 DAS LAYOUT 7.1 SEITENFORM ATE UND SEITENVERHAELTNIS ......................... 151 7.1.1 DIN-FORMATE ...................................................................... 152 7.1.2 GOLDENER SCHNITT ................................................................ 153 7.1.3 FIBONACCI ............................................................................ 154 7.2 SATZSPIEGEL . ....................................................................... 155 7.2.1 DIAGONALKONSTRUKTION DES SATZSPIEGELS ......................... 156 7.2.2 SATZSPIEGEL NACH NEUNERTEILUNG ..................................... 157 7.2.3 DIE SPALTEN ......................................................................... 157 7.2.4 PAGINIERUNG ........................................................................ 158 7.2.5 KOLUMNENTITEL .................................................................... 159 7.3 G E STALTU N G SRAS TE R .......................................................... 159 7.3.1 AUFBAU DES GESTALTUNGSRASTERS ....................................... 159 7.4 H ILFSM ITTEL FUE R EIN GUTES LAYOUT ....... 163 7.4.1 ABSATZ-UND ZEICHENFORMATE ............................................ 163 7.4.2 MUSTERSEITEN ...................................................................... 164 7.4.3 TABELLEN ............................................... 165 8 FARBE IN DER GESTALTUNG 8.1 DEFINITION FARBE .............................................................. 167 8.2 FARBKREISE ........................................................................ 170 8.2.1 ITTENS FARBTHEORIE .............................................................. 171 8.2.2 KUEPPERS FARBENLEHRE ........................................................ 171 8.3 EIGENSCHAFTEN VON FARBEN ............................................ 172 8.4 FARBGESTALTUNG ................................................................ 173 8.4.1 FARBKONTRASTE ..................................................................... 173 8.4.2 FARBHARMONIEN .................................................................. 175 8.4.3 FARBWIRKUNG ....................................................................... 177 9 BILDGESTALTUNG 9.1 BILDFORMATE ...................................................................... 181 9.2 BILDMOTIVE ........................................................................ 182 9.2.1 KREATIVE BILDIDEEN ............................................................. 183 9.2.2 BILDER ALS BLICKFANG .......................................................... 183 9.3 BILDGESTALTUNG ................................................................ 185 9.3.1 BILDAUFBAU .......................................................................... 186 9.3.2 BILDANSCHNITT ...................................................................... 188 9.3.3 BILDPOSITIONIERUNG ............................................................. 189 9.3.4 LICHT UND SCHATTEN ............................................................ 190 9.3.5 SCHAERFENTIEFE ...................................................................... 191 10 CORPORATE IDENTITY UND CORPORATE DESIGN 10.1 GRUNDBEGRIFFE ................................................................. 193 10.1.1 CORPORATE IDENTITY ............................................................. 193 10.1.2 BRAND IDENTITY .................................................................... 194 10.1.3 CORPORATE DESIGN .............................................................. 194 10.2 DAS LOGO .......................................................................... 195 10.2.1 ARTEN VON LOGOS ................................................................ 195 10.2.2 WAS MACHT EIN GUTES LOGO AUS? ...................................... 196 10.2.3 ANORDNUNGSPRINZIPEN FUER LOGOS ...................................... 197 10.2.4 GESTALTUNG VON LOGOS ....................................................... 198 10.2.5 GESTALTUNGSRASTER IM CORPORATE DESIGN ........................ 200 10.3 HAUSSCHRIFTEN UND-FAERBEN ........................................ 201 10.3.1 HAUSSCHRIFTEN ................. 201 10.3.2 HAUSFARBEN ......................................................................... 202 10.4 CORPORATE-DESIGN-MANUAL .......................................... 205 11 HAEUFIGE GESTALTUNGSPROJEKTE 11.1 PROJEKTMANAGEMENT EINES GESTALTUNGSPROJEKTS ... 207 11.1.1 BRIEFING ............................................................................... 208 11.1.2 ZIELGRUPPE .......................................................................... 210 11.1.3 KONZEPTIONS-UND RECHERCHEPHASE ................................. 211 11.1.4 PRAESENTATION ................................................ 212 11.1.5 REINZEICHNUNG ................................................................... 214 11-2 GESCHAEFTSDRUCKSACHEN ................................................ 214 11.2.1 BRIEFBOGEN ......................................................................... 215 11.2.2 VISITENKARTE ................................. 219 11.3 PLAKATE .............................................................................. 221 11.3.1 PLAKATFORMAT ...................................................................... 221 11.3.2 GESTALTUNG EINES PLAKATS .................................................. 222 11.3.3 PAPIEREIGENSCHAFTEN FUER DAS PLAKAT ................................ 223 11.4 FLYER ................................................................................... 224 11.4.1 GLIEDERUNG DES FLYERS ....................................................... 224 11.4.2 FLYERGESTALTUNG .................................................................. 225 11.4.3 VERTEILUNG ........................................................................... 226 11.5 BROSCHUEREN ...................................................................... 226 11.5.1 FORMATE DER BROSCHUERE .................................................... 227 11.5.2 GLIEDERUNG EINER BROSCHUERE ............................................. 227 11.5.3 DAS LAYOUT DER BROSCHUERE ..................................... 229 11.5.4 BINDEARTEN ......................................................................... 231 11.5.5 AUSSCHIESSEN ....................................................................... 232 11.6 BUCHGESTALTUNG ............................................................... 233 11.6.1 SEQUENZ ............................................................................... 233 11.6.2 GESTALTUNGSRASTER IN DER BUCHGESTALTUNG ...................... 234 11.6.3 TITELBOGEN IN DER BUCHHERSTELLUNG .................................. 237 11.6.4 INDEX .................................................................................... 238 11.7 INFOGRAFIK .......................................................................... 239 11.7.1 AUFGABEN VON INFOGRAFIK .................................................... 239 11.7.2 DIE PLANUNG EINER INFOGRAFIK ............................................. 240 11.7.3 GESTALTUNGSREGELN FUER INFOGRAFIKEN ................................. 240 11.7.4 ARTEN VON INFOGRAFIKEN ..................................................... 242 11.7.5 DIAGRAMME ........................................................................ 243 11.7.6 DIGITALE INFOGRAFIKEN ......................................................... 245 12 ZEICHEN 12.1 DREI ZEICHENKATEGORIEN ................................................ 247 12.1.1 PIKTOGRAMME ..................................................................... 248 12.1.2 ICON ...................................................................................... 249 12.2 DIE SEMIOTIK ..................................................................... 250 TEIL I I I DRUCKVORSTUFE UND DRUCK 13 DIGITALE DRUCKVORSTUFE 13.1 VORAUSSETZUNG: COLORMANAGEMENT .......................... 256 13.1.1 TECHNISCHER HINTERGRUND DES COLORMANAGEMENTS ........ 256 13.1.2 VORGEHEN ............................................................................ 257 13.1.3 ICC-PROFILE ......................................................................... 258 13.2 REINZEICHNUNG ................................................................ 260 13.2.1 ERSTELLUNG KORREKTER DRUCKVORLAGEN ............................... 260 13.2.2 PASSERUNGENAUIGKEITEN IM DRUCK VERMEIDEN ................ 264 13.2.3 DRUCKMARKEN SETZEN ........................................................ 266 13.2.4 DERPREFLIGHT ...................................................................... 267 13.3 PDF .................................................................................... 269 13.3.1 PDF/X .................................................................................. 270 13.3.2 ERSTELLUNG VON PDF-DATEIEN ............................................ 270 13.3.3 POSTSCRIPTVS.PDF ............................................................ 273 14 IN DER DRUCKEREI 14.1 DRUCKDATEN PROOFEN ............................................ 277 14.1.1 PROOFARTEN .......................................................................... 277 14.1.2 SELBST PROOFEN ODER PROOFEN LASSEN? ............................. 278 14.1.3 DER DIGITALPROOF-PROZESS .................................. 278 14.1.4 FOGRA-MEDIENKEIL ........................................................ 279 14.2 DRUCKRASTER .................................................................... 280 14.2.1 RASTERWEITE ........................................................................ 280 14.2.2 RASTERPUNKT UND RASTERZELLE ........................................... 281 14.2.3 RASTERARTEN ........................................................................ 282 14.2.4 RASTERPUNKTFORMEN .......................................................... 283 14.2.5 RASTERWINKELUNG UND MOIRE ............................................. 283 14.2.6 AUSGABEAUFLOESUNG ............................................................ 284 14.2.7 TONWERTZUNAHME .............................................................. 284 14.3 AUSSCHIESSEN .................................................................... 286 14.3.1 ALLGEMEINES VORGEHEN ................................ 288 14.3.2 PAPIERBEDARF UND NUTZENBERECHNUNG ............................ 290 14.4 DRUCKFORMERSTELLUNG .................................................... 291 14.4.1 IM FLACHDRUCKVERFAHREN ................................................... 291 14.4.2 IM TIEFDRUCKVERFAHREN ...................................................... 291 14.4.3 IM HOCHDRUCKVERFAHREN .................................................... 292 14.4.4 IM SIEBDRUCK ...................................................................... 292 14.4.5 LINEARISIERUNG (KALIBRIERUNG) ........................................... 293 14.5 PRUEFEN DER DRUCKE IN DER DRUCKEREI .......................... 293 14.5.1 PRUEFUNG DES ANDRUCKS ...................................................... 294 14.5.2 FARBMESSUNGEN ................................................................. 296 15 DER DRUCK 15.1 ENTSTEHUNG UND ENTWICKLUNG DES DRUCKS ............... 299 15.2 DIE VERSCHIEDENEN DRUCKVERFAHREN .......................... 301 15.2.1 DRUCKPRINZIP ...................................................................... 301 15.2.2 OFFSETDRUCK ........................................................................ 302 15.2.3 HOCHDRUCK .......................................................................... 307 15.2.4 FLEXODRUCK ......................................................................... 308 15.2.5 TIEFDRUCK ............................................................................. 309 15.2.6 DIGITALDRUCK ........................................................................ 311 15.2.7 SIEBDRUCK ........................................................................... 313 15.2.8 BESONDERE EIGENSCHAFTEN DER DRUCKVERFAHREN .............. 315 16 PAPIER 16.1 GESCHICHTE DES PAPIERS ................................................ 317 16.2 PAPIERHERSTELLUNG ......................................................... 318 16.2.1 FASERSTOFFE ......................................................................... 318 16.2.2 FUNKTIONSWEISE DER PAPIERMASCHINE .............................. 319 16.3 PAPIEREIGENSCHAFTEN .................................................... 321 16.3.1 TECHNISCHE PAPIEREIGENSCHAFTEN ..................................... 322 16.3.2 OPTISCHE PAPIEREIGENSCHAFTEN ......................................... 323 16.3.3 GESTRICHEN ODER UNGESTRICHEN ......................................... 323 16.3.4 PAPIER ODER KARTON ........................................................... 324 16.3.5 HOLZFREI ODER HOLZHALTIG .................................................... 325 16.3.6 OPAZITAET ............................................................................... 325 16.3.7 LAUFRICHTUNG ...................................... 325 16.4 PAPIERBERECHNUNG ........................................................ 327 16.4.1 BERECHNUNG VON PAPIERGEWICHT/GRAMMATUR/ FLAECHENGEWICHT/FLAECHENMASSE ...................................... 327 16.4.2 BERECHNUNG DES PAPIERVOLUMENS ................................... 328 16.4.3 BERECHNUNG DER PAPIERDICKE ............................................ 329 16.4.4 BERECHNUNG PAPIERKOSTEN ................................................ 329 16.5 PAPIERVEREDELUNGEN ...................................................... 331 16.5.1 ARBEITSSCHRITTE IN DER PAPIERMASCHINE .......................... 331 16.5.2 PRAEGUNG .............................................................................. 333 16.5.3 LACKIERUNG ......................................................................... 333 16.5.4 LAMINIERUNG/KASCHIERUNG ............................................... 334 16.6 PAPIERWAHL ....................................................................... 334 16.6.1 LESBARKEIT VS. BILDQUALITAET ............................................... 334 16.6.2 PAPIERKOSTEN .................. 335 16.6.3 PAPIERWAHL JE DRUCKVERFAHREN ......................................... 335 16.7 PAPIERZERTIFIZIERUNGEN .............................................. 336 17 DRUCKFARBEN 17.1 FARBSYSTEME UND FARBMISCHUNGEN .......................... 337 17.1.1 SUBTRAKTIVE FARBMISCHUNG: DAS CMYK-FARBSYSTEM ..... 338 17.1.2 ADDITIVE FARBMISCHUNG ..................................................... 339 17.1.3 PROBLEMATIK IM DRUCK ....................................................... 339 17.2 FARBRAEUME ...................................................................... 340 17.2.1 RGB-FARBRAUM ................................................................. 341 17.2.2 CMYK-FARBRAUM ............................................................... 342 17.2.3 CIELAB-FARBRAUM ............................................................. 343 17.2.4 FARBRAUMTRANSFORMATION (GAMUT MAPPING) ................... 344 17.3 SONDERFARBEN ................................................................. 345 17.3.1 PANTONE .............................................................................. 346 17.3.2 HKS .................................................................................... 347 17.3.3 RAL ..................................................................................... 348 17.4 SEPARATION: BUNT ODER UNBUNT? ................................. 349 17.4.1 UCR (UNDER COLOR REMOVAL): UNTERFARBENREDUKTION/BUNTAUFBAU ................................. 350 17.4.2 GCR (GREY COMPONENT REPLACEMENT): UNBUNTAUFBAU/SCHWARZAUFBAU ........................................ 350 17.4.3 FARBAUSZUEGE ...................................................................... 351 18 DRUCKWEITERVERARBEITUNG 18.1 ARTEN DER WEITERVERARBEITUNG ................................... 354 18.2 SCHNEIDEN ......................................................................... 354 18.2.1 SCHNEIDEMASCHINEN ......................................................... 355 18.3 FALZEN ................................................................................. 356 18.3.1 FALZARTEN ............................................................................. 357 18.3.2 FALZMASCHINEN ................................................................... 358 18.4 NUTEN UND RILLEN ............................................................. 359 18.5 EINSTECKEN UND ZUSAMMENTRAGEN ............................. 360 18.5.1 PAPIERVERDRAENGUNG ........................................................... 361 18.5.2 FLATTERMARKE ...................................................................... 362 18.5.3 BERECHNUNG DER RUECKENSTAERKE ........................................ 362 18.6 BINDEN UND HEFTEN ......................................................... 363 18.7 PRODUKTIONSPROZESS EINES BUCHES IM UEBERBLICK ... 366 18.7.1 BROSCHUR ............................................................................ 366 18.7.2 HARDCOVER ........................................................................... 367 TEIL IV COMPUTER- UND KOMMUNIKATIONS TECHNOLOGIEN 19 EDV-GRUNDLAGEN 19.1 DATEN .................................................................................. 371 19.1.1 ANALOGE UND DIGITALE DATEN ............................................... 371 19.1.2 DATEIEN ................................................................................ 373 19.1.3 MASSEINHEITEN FUER DATENMENGEN: BIT, BYTE ETC ................. 374 19.1.4 ZEICHENSATZ ........................................................................ 376 19.2 DATENBANKEN .................................................................... 377 19.2.1 ARTEN VON DATENBANKEN .................................................... 377 19.2.2 ENTITY-RELATIONSHIP-MODELL ............................................... 380 19.2.3 DATABASE PUBLISHING ......................................................... 381 19.2.4 BLOCKCHAIN .......................................................................... 382 19.3 DATENKOMPRESSION ........................................................ 383 19.3.1 ARTEN DER KOMPRESSION ..................................................... 383 19.3.2 VERLUSTBEHAFTETE KOMPRESSION ........................................ 383 19.3.3 VERLUSTFREIE KOMPRESSION ................................................. 384 19.4 VERSCHLUESSELUNG ............................................................ 385 19.4.1 KRYPTOGRAFIE UND KRYPTOANALYSE ...................................... 385 19.4.2 ASYMMETRISCHE VERSCHLUESSELUNG .................................... 387 19.4.3 WEB OF TRUST ....................................................................... 389 19.4.4 DIGITALE SIGNATUR ................................................................ 389 19.4.5 HYBRIDE VERSCHLUESSELUNG ................................................. 391 19.4.6 SSL-UND TLS-VERSCHLUESSELUNG ...................................... 391 19.4.7 STEGANOGRAFIE ..................................................................... 392 20 INFORMATIONSTECHNIK 20.1 COMPUTERHARDWARE ....................................................... 395 20.1.1 HALBLEITERTECHNOLOGIE ....................................................... 395 20.1.2 EVA-PRINZIP (EINGABE, VERARBEITUNG, AUSGABE) .............. 396 20.1.3 AUFBAU EINES COMPUTERS ................................................. 397 20.1.4 CPU .................................................................................... 397 20.1.5 BUS ..................................................................................... 401 20.1.6 ARTEN VON SPEICHER ............................................................ 402 20.2 BETRIEBSSYSTEME ........................................................... 405 20.2.1 WINDOWS ............................................................................. 406 20.2.2 UNIX .................................................................................... 406 20.2.3 LINUX ................................................................................... 407 20.2.4 APPLE/MAC .......................................................................... 408 20.2.5 SERVER-BETRIEBSSYSTEME ................................................... 408 20.2.6 VIRTUALISIERUNG .................................................................. 409 20.3 SCHNITTSTELLEN ................................................................ 409 20.3.1 SERIELLE UND PARALLELE SCHNITTSTELLEN ............................... 410 20.3.2 GRAFIKSCHNITTSTELLEN .......................................................... 414 20.3.3 AUDIOSCHNITTSTELLEN ........................................................... 415 20.4 EINGABEEINHEITEN .......................................................... 417 20.4.1 TASTATUR .............................................................................. 417 20.4.2 MAUS ................................................................................... 418 20.4.3 GRAFIKTABLETT ....................................................................... 418 20.4.4 TOUCHSCREEN ...................................................................... 419 20.4.5 SPRACHERKENNUNG UND SPRACHSTEUERUNG ....................... 420 20.5 AUSGABEEINHEITEN .......................................................... 420 20.5.1 DRUCKER .............................................................................. 420 20.5.2 PLOTTER ................................................................................ 424 20.5.3 MONITOR ............................................................................... 424 20.5.4 BEAMER .............................................................................. 427 20.5.5 LAUTSPRECHER ...................................................................... 428 20.6 SPEICHERMEDIEN ............................................................ 430 20.6.1 SPEICHERPRINZIP ................................................................. 430 20.6.2 FESTPLATTEN ......................................................................... 432 20.6.3 SSD ...................................................................................... 434 20.6.4 RAID-SYSTEME .................................................................... 434 20.6.5 USB-STICKS ......................................................................... 437 20.6.6 SPEICHERKARTEN .................................................................. 437 20.6.7 CD ........................................................................................ 438 20.6.8 DVD ...................................................................................... 439 20.6.9 BLU-RAY ................................................................................ 440 20.6.10 CLOUD ................................................................................... 441 20.6.11 BACKUPS ............................................................................... 442 21 NETZWERKE 21.1 AUFGABEN VON NETZEN: DAS ISO/OSI-REFERENZMODELL ...................................... 445 21.2 GRUNDLEGENDE EIGENSCHAFTEN VON NETZWERKEN ..... 447 21.2.1 REICHWEITE .......................................................................... 447 21.2.2 ZENTRALISIERUNG .................................................................. 447 21.2.3 TOPOLOGIE ............................................................................ 448 21.3 NETZWERKKOMPONENTEN ................................................ 450 21.4 NETZWERKTECHNOLOGIEN ................................................. 452 21.4.1 ETHERNET .............................................................................. 452 21.4.2 TOKEN RING .......................................................................... 455 21.4.3 BLUETOOTH ............................................................................ 456 21.4.4 WLAN .................................................................................. 457 21.4.5 NETZZUGANG ........................................................................ 461 21.5 MOBILFUNKNETZE ............................................................... 465 21.5.1 DIE ZWEITE GENERATION: GSM, GPRS UND EDGE ............... 466 21.5.2 DIE DRITTE GENERATION: UMTS ............................................. 467 21.5.3 DIE VIERTE GENERATION: LTE ................................................ 468 22 INTERNET 22.1 TCP/I P ................................................................................ 469 22.2 IP-ROUTING ........................................................................ 473 22.2.1 ADRESSIERUNG IN NETZEN .................................................... 473 22.2.2 IPV4 ...................................................................................... 474 22.2.3 IPV6 ...................................................................................... 477 22.2.4 IPSEC .................................................................................... 479 22.2.5 TOR ....................................................................................... 480 22.3 URLS .................................................................................. 481 22.4 DNS .................................................................................... 482 22.4.1 AUFBAU DES DOMAIN NAME SYSTEMS ................................ 485 22.5 WORLD WIDE WEB ............................................................. 486 22.5.1 HTTP ................................................................................... 486 22.5.2 BROWSER .............................................................................. 487 22.6 E-MAIL ................................................................................ 488 22.6.1 E-MAIL-ADRESSEN ............................................................... 488 22.6.2 E-MAIL-SOFTWARE, MAILSERVER UND WEBMAIL .................... 489 22.6.3 E-MAIL-VERSCHLUESSELUNG ................................................... 491 22.7 FILE TRANSFER PROTOCOL ................................................... 492 22.7.1 FUNKTIONSWEISE VON FTP ................................................... 492 22.7.2 SICHERE FTP-VARIANTEN ...................................................... 493 22.8 SUCHHILFEN IM INTERNET .................................................. 493 22.8.1 SUCHMASCHINEN ................................................................ 493 22.8.2 WEBKATALOGE ....................................................................... 495 22.8.3 INTERNET-SERVICE-PROVIDER ............................................... 496 22.9 ORGANISATIONEN ............................................................... 496 23 SICHERHEIT VON COMPUTERN, DATEN UND NETZWERKEN 23.1 MALWARE ............................................................................ 499 23.1.1 COMPUTERVIREN .................................................................. 500 23.1.2 WUERMER .............................................................................. 500 23.1.3 TROJANER .............................................................................. 500 23.1.4 PAYLOAD: WAS TUT MALWARE EIGENTLICH? ............................ 501 23.1.5 SCHUTZ VOR MALWARE ........................................................... 502 23.2 PASSWOERTER ...................................................................... 503 23.2.1 BRUTE-FORCE-ANGRIFFE ........................................................ 503 23.2.2 PHISHING ............................................................................. 504 23.2.3 PASSWORTSICHERHEIT ........................................................... 504 23.3 SPAM ................................................................................. 505 23.4 ENTWENDEN VON DATENSAETZEN ...................................... 506 TEILV PROGRAMMIERUNG UND WEBPROGRAMMIERUNG 24 GRUNDLAGEN DER PROGRAMMIERUNG 24.1 KONZEPTE DER PROGRAMMIERUNG ................................. 511 24.1.1 VARIABLEN UND KONSTANTEN ................................................ 511 24.1.2 DATENTYPEN ......................................................................... 512 24.1.3 OPERATOR .............................................................................. 512 24.1.4 BEDINGUNGEN ...................................................................... 513 24.1.5 SCHLEIFEN ............................................................................ 513 24.1.6 FUNKTIONEN ......................................................................... 516 24.1.7 GUELTIGKEITSBEREICH VON VARIABLEN ..................................... 516 24.2 OBJEKTORIENTIERTE PROGRAMMIERUNG ........................ 517 24.2.1 OBJEKT .................................................................................. 517 24.2.2 KLASSE, EIGENSCHAFTEN UND METHODEN ............................. 517 24.2.3 INSTANZ ................................................................................. 518 24.2.4 VERERBUNG ........................................................................... 519 24.3 REGULAERE AUSDRUECKE ..................................................... 520 24.3.1 GRUNDLAGEN VON REGEX ...................................................... 520 24.3.2 WICHTIGE METAZEICHEN IN REGEX ....................................... 523 24.3.3 ZEICHENAUSWAHL MIT REGEX ............................................... 525 24.3.4 ZEICHENKLASSEN .................................................................. 526 25 WEBSTANDARDS 25.1 HTML .................................................................................. 529 25.1.1 KURZE GESCHICHTE VON HTML ............................................. 529 25.1.2 HTML ALS AUSZEICHNUNGSSPRACHE ................................... 530 25.1.3 GRUNDLAGEN VON HTML-ELEMENTEN .................................. 531 25.1.4 VERSCHACHTELUNG VON HTML-ELEMENTEN .......................... 533 25.1.5 BLOCK-UND INLINE-ELEMENTE ............................................. 534 25.1.6 AUFBAU EINES HTML-DOKUMENTS ..................................... 534 25.1.7 WICHTIGE ELEMENTE UND ATTRIBUTE IN HTML ..................... 536 25.2 CSS .................................................................................... 540 25.2.1 EINBINDUNG VON CSS .......................................................... 540 25.2.2 SYNTAX VON CSS ................................................................... 542 25.2.3 EINHEITEN IN CSS ................................................................. 546 25.2.4 KASKADE, VERERBUNG UND STANDARDWERTE ....................... 547 25.2.5 VARIABLEN IN CSS ................................................................. 551 25.3 JAVASCRIPT .................................................................. 553 25.3.1 WAS IST JAVASCRIPT? ........................................................... 553 25.3.2 GRUNDREGELN VON JAVASCRIPT ............................................ 556 25.3.3 VARIABLEN UND DATENTYPEN ................................................ 557 25.3.4 FUNKTIONEN, OBJEKTE UND METHODEN ................................ 562 25.3.5 BEDINGUNGEN PRUEFEN ......................................................... 567 25.3.6 DOM SCRIPTING ................................................................... 573 25.4 AJAX .................................................................................... 584 25.4.1 WOHER KOMMT DER BEGRIFF AJAX? .................................. 584 25.4.2 WICHTIGE TECHNOLOGIEN HINTER AJAX .................................. 585 25.5 SONSTIGE WEBTECHNOLOGIEN .......................................... 586 25.5.1 FLASH ................................................................................... 586 25.5.2 JAVA-APPLETS ...................................................................... 587 26 SERVERTECHNOLOGIEN 26.1 XAMPP ODER MAMP INSTALLIEREN ................................. 589 26.2 PHP ............................................................................... 591 26.2.1 GRUNDLAGEN VON PHP ......................................................... 591 26.2.2 DATENTYPEN ......................................................................... 592 26.2.3 VARIABLEN UND KONSTANTEN ............................................... 594 26.2.4 OPERATOREN ......................................................................... 595 26.2.5 KONDITIONEN PRUEFEN ........................................................... 596 26.2.6 FUNKTIONEN ......................................................................... 598 26.2.7 MIT STRINGS ARBEITEN .......................................................... 602 26.2.8 OBJEKTORIENTIERTE PROGRAMMIERUNG IN PHP ................... 604 26.2.9 VORSICHTIGES PROGRAMMIEREN ........................................... 607 26.3 COOKIES ............................................................................. 608 26.3.1 COOKIES SETZEN UND AUSLESEN .......................................... 609 26.3.2 ANWENDUNGSFAELLE UND DATENSCHUTZ ................................. 611 26.4 SESSIONS ........................................................................... 612 26.4.1 SESSION-IDS ........................................................................ 612 26.4.2 SESSION VS. COOKIES ........................................................... 614 26.4.3 SESSIONS MIT PHP ............................................................. 614 26.4.4 SICHERHEIT VON SESSIONS .................................................... 618 26.5 APACHE-SERVER-KONFIGURATION MIT .HTACCESS ........ 619 26.5.1 GRUNDLAGEN DER APACHE-SERVER-KONFIGURATION .............. 619 26.5.2 REGELN IM UMGANG MIT .HTACCESS .................................... 620 26.5.3 WEITERLEITUNGEN MIT MOD_ALIAS UND MOD_REWRITE ........ 621 27 DATENBANKEN 27.1 MYSQL UND MARIADB ............................... 27.2 DATENBANK MIT PHPMYADMIN VERWALTEN 27.2.1 DATENBANK ANLEGEN 27.2.2 TABELLE ANLEGEN .... 27.2.3 BEZIEHUNGEN ZWISCHEN TABELLEN ANLEGEN 27.2.4 ZUGRIFFSRECHTE AUF DATENBANKEN UND TABELLEN FESTLEGEN ................ 27.2.5 SQL-BEFEHLE IN PHPMYADMIN 27.3 SYNTAX VON SQL ................. 27.3.1 DATEN MIT SQL LESEN ........... 27.3.2 DATEN MIT SQL AKTUALISIEREN 27.3.3 DATEN MIT SQL EINFUEGEN ...... 27.3.4 DATEN MIT SQL LOESCHEN ....... 27.3.5 MIT DATENBANKEN, TABELLEN UND SPALTEN ARBEITEN ....... 27.3.6 DATEN UEBER MEHRERE TABELLEN HINWEG ABFRAGEN .......... 27.4 MIT PHP AUF EINE DATENBANK ZUGREIFEN ................. 27.4.1 ZUGRIFF AUF EINE DATENBANK MITHILFE VON MYSQLI .......... 28 DATENAUSTAUSCHFORMATE 28.1 XML .............................................................................. 28.1.1 DATENSTRUKTUREN BESCHREIBEN ....................................... 28.1.2 NAMENSRAEUME IN XML .................................................... 28.1.3 XML MIT CSS FORMATIEREN ............................................... 28.1.4 XML MIT XSL TRANSFORMIEREN ......................................... 28.1.5 RSS .................................................................................... 28.2 JSON ............................................................................ 28.2.1 PRAXISBEISPIEL: JSON-DATEN MIT PHP AUSLESEN ........... 28.2.2 PRAXISBEISPIEL: JSON-DATEN MIT AJAX LADEN ................. 28.2.3 SAME-ORIGIN POLICY ......................................................... 28.2.4 JSON VS. XML ................................................................... 29 CONTENT-MANAGEMENT-SYSTEME 29.1 GRUNDLAGEN VON CONTENT-MANAGEMENT-SYSTEMEN 29.1.1 FRONTEND UND BACKEND .................................................... 29.1.2 LIZENZEN ........................................................................... 29.1.3 MARKTANTEILE UND NUTZUNG VON CONTENT-MANAGEMENT- SYSTEMEN .......................................................................... 625 627 628 628 631 633 634 634 635 637 637 638 638 639 641 641 645 647 652 654 655 660 661 662 664 666 669 671 672 673 673 29.2 ARTEN VON CONTENT-MANAGEMENT-SYSTEMEN .......... 675 29.2.1 EINTEILUNG NACH EINSATZZWECK ......................................... 675 29.2.2 EINTEILUNG NACH ART DER WEBSITE ...................................... 676 29.2.3 EINTEILUNG NACH TECHNOLOGIE ............................................ 676 29.3 FUNKTIONEN VON CONTENT-MANAGEMENT-SYSTEMEN 677 29.4 KRITERIEN FUER DIE AUSWAHL EINES CONTENT- MANAGEMENT-SYSTEMS .................................................. 678 30 WEBHOSTING 30.1 ARTEN VON WEBHOSTING ................................................... 680 30.1.1 WEBSPACE ........................................................................... 681 30.1.2 RESELLER .............................................................................. 682 30.2 VERFUEGBARKEIT .............................................................. 682 30.3 DOMAIN-REGISTRIERUNG ............................................... 683 31 SECURITY 31.1 CROSS-SITE-SCRIPTING (XSS) .......................................... 685 31.2 CROSS-SITE REQUEST FORGERY (CSRF) ......................... 687 TEIL VI WEBDESIGN 32 USER EXPERIENCE VON WEBSITES 32.1 USABILITY UND USER EXPERIENCE ................................ 691 32.1.1 USER INTERFACE ................................................................... 691 32.1.2 USABILITY ............................................................................. 692 32.1.3 USER EXPERIENCE ................................................................ 692 32.1.4 ASPEKTE VON USER EXPERIENCE .......................................... 693 32.1.5 USABILITY UND USER EXPERIENCE TESTEN ............................ 695 32.2 ACCESSIBILITY ................................................................... 697 32.2.1 BITV UND WCAG ................................................................. 698 32.2.2 VIER PRINZIPIEN FUER ACCESSIBILITY ....................................... 698 32.3 INFORMATIONSARCHITEKTUR ............................................. 699 32.3.1 STRUKTURIERUNG VON WEBSITES ........................................... 699 32.3.2 KRITERIEN FUER DIE GRUPPIERUNG .......................................... 701 32.4 NAVIGATIONS- UND INTERAKTIONSDESIGN ...................... 703 32.4.1 ARTEN VON NAVIGATION ......................................................... 703 32.4.2 POSITIONIERUNG UND GESTALTUNG VON NAVIGATIONEN .......... 704 32.4.3 INTERAKTIONEN BEI NAVIGATIONEN ....................................... 707 32.4.4 RESPONSIVE NAVIGATIONEN .................................................. 708 32.4.5 USABILITY UND ACCESSIBILITY BEI NAVIGATIONEN .................. 713 32.4.6 GESTALTUNG VON BUTTONS UND LINKS ................................... 715 33 RESPONSIVE WEBDESIGN 33.1 MOBILVERSION UND RESPONSIVE WEBDESIGN ............... 718 33.1.1 MOBILVERSION ....................................................................... 718 33.1.2 RESPONSIVE WEBDESIGN ..................................................... 719 33.2 META-VIEWPORT-ELEMENT ............................................... 719 33.3 MEDIA QUERIES UND BREAKPOINTS ................................. 720 33.3.1 MEDIENTYPEN ....................................................................... 721 33.3.2 MEDIENEIGENSCHAFTEN ........................................................ 721 33.3.3 BREAKPOINTS ........................................................................ 721 33.4 MOBILE FIRST UND DESKTOP FIRST .................................. 722 34 WEB-LAYOUT 34.1 CSS BOX MODEL ................................................................. 725 34.1.1 BOX MODEL ANPASSEN ......................................................... 728 34.1.2 BOX MODEL VON INLINE-ELEMENTEN .................................... 730 34.1.3 UEBERFLIESSENDEN INHALT STEUERN ........................................ 730 34.2 LAYOUTTECHNOLOGIEN AUF BASIS VON CSS ................... 731 34.2.1 POSITIONIERUNG VON ELEMENTEN ........................................ 731 34.2.2 FLUSS-STEUERUNG VON BLOCK-ELEMENTEN .......................... 732 34.2.3 ELEMENTE AUSBLENDEN MIT DISPLAY ODER VISIBILITY ............ 735 34.2.4 BLOCK-, INLINE- UND INLINE-BLOCK-ELEMENTE ERSCHAFFEN ... 735 34.2.5 FLEXBOX ................................................................................ 736 34.2.6 GRID-LAYOUT ........................................................................ 740 34.2.7 TABELLEN UND SPEZIELLE SONDERFAELLE MITTELS DISPLAY ...... 744 34.3 LAYOUTTYPEN .................................................................... 745 34.3.1 LAYOUTTYPEN BEI NICHT-RESPONSIVEN WEBSITES ................. 745 34.3.2 LAYOUTTYPEN BEI RESPONSIVEN WEBSITES . ........................... 746 34.4 RASTER ............................................................................... 747 34.4.1 STATISCHE RASTER ................................................................ 747 34.4.2 RESPONSIVE RASTER ............................................................ 748 34.4.3 RASTER MIT FLEXBOX ODER GRID-LAYOUT ............................. 749 34.4.4 FRONTEND-FRAMEWORKS UND GENERATOREN ....................... 752 35 GESTALTUNG IM WEB 35.1 TYPOGRAFIE ........................................................................ 753 35.1.1 WEBSICHERE SCHRIFTEN ........................................................ 753 35.1.2 WEBFONTS ............................................................................ 754 35.1.3 VARIABLE FONTS ................................................................... 756 35.1.4 ASYNCHRONES LADEN VON SCHRIFTEN ................................... 758 35.1.5 GUTE LESBARKEIT IN CSS ..................................................... 759 35.2 FARBEN IM WEB ........................................................... 762 35.2.1 FARBEN IN CSS ................................................................... 762 35.2.2 VERLAEUFE IN CSS ................................................................. 763 35.2.3 ACCESSIBILITY UND USABILITY BEI DER FARBWAHL .................. 765 35.3 BILDER ................................................................................ 766 35.3.1 BILDFORMATE FUER DAS WEB ................................................... 766 35.3.2 BILDER FUERS WEB OPTIMIEREN ............................................. 769 35.3.3 BILDGROESSE ............................................................................ 771 35.3.4 BILDER IN WEBSITES EINBINDEN ........................................... 773 35.3.5 RESPONSIVE BILDER ............................................................. 778 35.3.6 ICONS IM WEB ..................................................................... 785 35.4 TABELLEN ............................................................................ 788 35.4.1 TABELLEN MIT HTML ............................................................ 789 35.4.2 TABELLEN MIT CSS ............................................................... 790 35.5 VIDEO UND AUDIO .............................................................. 791 35.5.1 AUDIOINHALTE EINBETTEN ...................................................... 792 35.5.2 VIDEOINHALTE EINBETTEN ...................................................... 792 35.5.3 EXTERNE SERVICES NUTZEN ................................................... 792 35.5.4 OPTIONEN FUER AUDIO-UND VIDEOINHALTE ............................ 793 35.5.5 RESPONSIVE VIDEOS ............................................................ 793 35.6 ANIMATIONEN ................................................................... 795 35.6.1 TRANSITIONEN ...................................................................... 795 35.6.2 ANIMATIONEN MIT KEYFRAMES ............................................ 796 35.6.3 ANIMATIONEN UND ACCESSIBILITY ......................................... 797 36 FORMULARE 36.1 FORMULARE IN HTML ANLEGEN ....................................... 799 36.2 FORMULARE IN PHP VERARBEITEN ................................... 802 36.2.1 GET ...................................................................................... 803 36.2.2 POST .................................................................................... 804 36.2.3 VOR- UND NACHTEILE VON GET BZW. POST ........................... 804 36.3 FELDER UND DATEN IN FORMULAREN ............................... 805 36.3.1 VERSTECKTE FELDER ............................................................... 807 36.3.2 ATTRIBUTE FUER FORMULARFELDER ............................................ 807 36.3.3 CSS-PSEUDOKLASSEN FUER FORMULARE ................................ 808 36.4 AUSWERTUNG DER FORMULARDATEN ................................ 809 36.4.1 FORMULARVALIDIERUNG MIT PHP ......................................... 810 36.4.2 FORMULARVALIDIERUNG MIT JAVASCRIPT ............................... 811 36.5 CAPTCHAS UND SICHERHEIT VON FORMULAREN ............ 818 TEIL V II APPS, EBOOKS, VIDEO, MEDIENRECHT 37 ENTWICKLUNG VON APPS 37.1 EINFUEHRUNG IN DIE SMARTE WELT ................................... 823 37.1.1 SMARTE GERAETE .................................................................... 823 37.1.2 BETRIEBSSYSTEME FUER MOBILGERAETE .................................... 826 37.1.3 WICHTIGE TECHNOLOGIEN FUER SMARTE MOBILGERAETE ............. 829 37.1.4 MOBILE KOMMUNIKATION ..................................................... 834 37.2 APP-NUTZUNG UND -VERMARKTUNG .............................. 835 37.2.1 APP-STRATEGIE UND APP-KONZEPTION ................................. 835 37.2.2 APP STORES .......................................................................... 835 37.2.3 ONLINEMARKETING FUER APPS ................................................ 839 37.2.4 ANALYTICS ............................................................................. 839 37.2.5 FINANZIERUNGSMODELLE ...................................................... 840 37.3 ENTWICKLUNG VON APPS .................................................. 843 37.3.1 NATIVE APPS ........................................................................ 843 37.3.2 CROSS-PLATTFORM-APPS UND HYBRID-APPS ........................ 844 37.3.3 WEB-APP UND PROGRESSIVE WEB APP ................................ 845 37.3.4 WELCHE ENTWICKLUNGSSTRATEGIE FUER WELCHEN ANWENDUNGSFALL? ............................................................... 847 37.4 U SER-INTERFACE- UND INTERAKTIONSDESIGN FUE R APPS 848 37.4.1 ACCESSIBILITY ....................................................................... 849 37.4.2 REGISTRIERUNG .................................................................... 850 37.4.3 ONBOARDING ......................................................................... 851 37.4.4 BERECHTIGUNGEN (PERMISSIONS) ........................................ 852 37.4.5 ERWEITERUNGEN UND SYSTEMINTEGRATIONEN ...................... 853 37.4.6 GAMIFICATION ....................................................................... 853 37.5 INFORM ATIONSARCHITEKTUR UND NAVIGATION ................. 856 37.6 LAYOUTS VON APPS ........................................................... 859 37.6.1 BILDSCHIRMGROESSEN ............................................................. 859 37.6.2 AUSRICHTUNG VON LAYOUTS .................................................. 860 37.7 USER INTERFACES AUF IOS ................................................ 861 37.7.1 BARS: NAVIGATIONSDESIGN AUF IOS ..................................... 862 37.7.2 CONTROLS .............................................................................. 862 37.7.3 VIEWS: INHALTE UNTER IOS GESTALTEN .................................. 864 37.8 USER INTERFACES AUF ANDROID ........................................ 865 37.8.1 BARS: NAVIGATIONSDESIGN UNTER ANDROID ......................... 866 37.8.2 BUTTONS ............................................................................... 867 37.8.3 INHALTLICHE KOMPONENTEN ................................................ 868 37.8.4 DIALOGE UND HINWEISE ....................................................... 870 37.9 TOUCH-BEDIENUNG ........................................................... 871 37.9.1 GESTEN ............................................................ 871 37.10 ICONS FUE R APPS ................................................................. 874 37.10.1 APP-ICONS ........................................................................... 874 37.10.2 SYSTEMEIGENE ICONS .......................................................... 875 37.10.3 EIGENE ICONS ...................................................................... 876 37.10.4 STARTSCREEN ........................................................................ 876 37.11 GESTALTUNG VON APPS ...................................................... 877 37.11.1 FARBEN ................................................................................ 877 37.11.2 SCHRIFT ................................................................................. 879 37.12 CONVERSATIONAL USER INTERFACES ................................. 881 37.12.1 CHATBOTS ............................................................................. 881 37.12.2 SPRACHASSISTENTEN ............................................................ 882 37.12.3 TECHNOLOGIE VON CONVERSATIONAL USER INTERFACES ........... 882 37.13 VIRTUAL REALITY UND AUGMENTED R E A LITY .................... 883 37.13.1 VIRTUAL REALITY .................................................................... 884 37.13.2 AUGMENTED UND MIXED REALITY ......................................... 885 37.13.3 ANWENDUNGSFAELLE .............................................................. 885 38 E-BOOKS 38.1 E-BOOK-GRUNDLAGEN ................................. . .... 38.1.1 VOR-UND NACHTEILE VON E-BOOKS ......................... 38.1.2 NUTZUNGSRECHTE UND DIGITAL RIGHTS MANAGEMENT 38.2 E-BOOK-FORMATE ............................................. 38.2.1 PDF .......................................................................... 38.2.2 EPUB ....................................................................... 38.2.3 AZW, KINDLE FILE FORMAT UND MOBI ..................... 38.3 ERSTELLEN VON E-BOOKS IM EPUB-FORMAT .... 38.3.1 INHALTE EINES EPUBS ............................................. 38.3.2 INHALTSVERZEICHNIS UND NAVIGATION ..................... 38.3.3 PACKEN UND VALIDIEREN DES E-BOOKS ................... 38.4 TECHNOLOGIE ...................................................... 38.4.1 SOFTWARE UND APPS ZUM LESEN VON E-BOOKS ..... 38.4.2 E-READER ................................................................ 38.4.3 ELEKTRONISCHES PAPIER, E-PAPER ODER E-INK ...... 38.5 DISTRIBUTION VON E-BOOKS .............................. 38.5.1 OFFENE UND GESCHLOSSENE SYSTEME ..................... 38.5.2 SELFPUBLISHING ....................................................... 38.5.3 DIGITALE GESCHAEFTSMODELLE UND NUTZUNGSFORMEN FUER E-BOOKS ........................................................... 39 GRUNDLAGEN DER VIDEOTECHNIK 39.1 FERNSEHTECHNIK ............................................... 39.1.1 ANALOGES FERNSEHEN ............................................. 39.1.2 DIGITALES FERNSEHEN (DVB) ................................... 39.2 SEITENVERHAELTNIS UND BILDDARSTELLUNG .......... 39.3 VIDEOSIGNALE .................................................... 39.3.1 ANALOGE VIDEOSIGNALE DIGITALISIEREN ................... 39.3.2 DATENMENGE .......................................................... 39.4 VIDEO-CODECS ................................................... 39.4.1 GRUNDPRINZIP DES MPEG-CODECS ........................ 39.4.2 H.264/MPEG-4 AVC ............................................... 39.4.3 VP8- UND VP9-CODEC ............................................. 39.4.4 DIVX-CODEC ............................................................. 39.5 GAENGIGE VIDEOFORMATE ................................... 887 888 889 890 890 891 892 893 893 896 897 898 898 899 899 901 901 902 904 907 907 908 909 910 910 912 913 914 914 915 915 915 39.6 STREAMING MEDIA ............................................................ 917 39.6.1 SOFTWARE FUER STREAMING .................................................... 917 39.6.2 DATENUEBERTRAGUNGSRATE .................................................... 918 39.6.3 VERSCHIEDENE STREAMING-ANWENDUNGEN ........................ 918 39.7 TONSYSTEME UND TONFORMATE ...................................... 919 39.7.1 MEHRKANAL-TONSYSTEME .................................................... 919 39.7.2 TONSTANDARDS ..................................................................... 920 40 MEDIENRECHT 40.1 DAS URHEBERRECHT ALS DREH-UND ANGELPUNKT ........ 922 40.1.1 ENTSTEHUNG DES URHEBERRECHTS ....................................... 922 40.1.2 WERKARTEN .......................................................................... 924 40.1.3 SCHRANKEN DES URHEBERRECHTS ........................................ 924 40.1.4 RECHTE DES URHEBERS ........................................................ 925 40.1.5 ZULAESSIGEINHALTE ............................................................... 926 40.1.6 URHEBERKENNZEICHNUNG .................................................... 927 40.1.7 STOCK-FOTOS IN DEN SOZIALEN MEDIEN ................................ 928 40.1.8 DIE EIGENE REFERENZLISTE ................................................... 930 40.2 DAS RECHT AM EIGENEN BILD ........................................ 930 40.2.1 EINWILLIGUNGSGRUNDSATZ ......................... 931 40.2.2 AUSNAHMEREGELUNG .......................................................... 931 40.2.3 FOTOS VON PROMINENTEN ..................................................... 931 40.2.4 FOTOS VON KINDERN/JUGENDLICHEN ..................................... 932 40.2.5 PERSONENFOTOS VS. DSGVO ................................................ 933 40.3 DIE ZENTRALEN INFORMATIONSPFLICHTEN IM WORLD WIDE WEB ............................................................. 934 40.3.1 DAS IMPRESSUM ................................................................. 934 40.3.2 DIE DATENSCHUTZERKLAERUNG ............................................... 937 40.3.3 SOCIAL MEDIA - EIN SONDERFALL .......................................... 939 ANHANG A.1 DIN-FORMATE (DIN NORM 476) .................................... 943 A.2 KORREKTURZEICHEN NACH DIN 16511 ........................... 944 A.3 TASTATURKUERZEL .............................................................. 944 A.4 PAPIERFORMATE UND PAPIERBEZEICHNUNG .................. 951 A.5 ORTHOTYPOGRAFIE ............................................................ 954 A.6 BRIEFBOGEN FORM A NACH DIN 5008 ........................... 957 A.7 BRIEFBOGEN FORM B NACH DIN 5008 ........................... 958 A.8 UMRECHNUNGSTABELLEN ................................................ 959 A.9 CHECKLISTEN ................................................................... 960 DIE AUTOREN ...................................................................................... 962 INDEX .............................................................................................. 963
any_adam_object 1
author Rohles, Björn ca. 20. Jh
Burkhardt, Ralph 1980-
Wolf, Jürgen 1974-
Linnemann, Carina
Rohrlich, Michael 1974-
author_GND (DE-588)1043005102
(DE-588)1169843387
(DE-588)132691256
(DE-588)1175262080
(DE-588)132884275
author_facet Rohles, Björn ca. 20. Jh
Burkhardt, Ralph 1980-
Wolf, Jürgen 1974-
Linnemann, Carina
Rohrlich, Michael 1974-
author_role aut
aut
aut
aut
aut
author_sort Rohles, Björn ca. 20. Jh
author_variant b r br
r b rb
j w jw
c l cl
m r mr
building Verbundindex
bvnumber BV045189388
classification_rvk AP 12850
AP 15040
ctrlnum (OCoLC)1043086093
(DE-599)DNB1161816984
discipline Allgemeines
edition 1. Auflage
format Book
fullrecord <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>02851nam a22007218c 4500</leader><controlfield tag="001">BV045189388</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20231102 </controlfield><controlfield tag="007">t|</controlfield><controlfield tag="008">180912s2019 gw a||| |||| 00||| ger d</controlfield><datafield tag="015" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">18,N27</subfield><subfield code="2">dnb</subfield></datafield><datafield tag="016" ind1="7" ind2=" "><subfield code="a">1161816984</subfield><subfield code="2">DE-101</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9783836245531</subfield><subfield code="c">geb.</subfield><subfield code="9">978-3-8362-4553-1</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">3836245531</subfield><subfield code="9">3-8362-4553-1</subfield></datafield><datafield tag="024" ind1="3" ind2=" "><subfield code="a">9783836245531</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1043086093</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)DNB1161816984</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">ger</subfield></datafield><datafield tag="044" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">gw</subfield><subfield code="c">XA-DE-NW</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-M347</subfield><subfield code="a">DE-523</subfield><subfield code="a">DE-1102</subfield><subfield code="a">DE-1050</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield><subfield code="a">DE-B768</subfield><subfield code="a">DE-525</subfield><subfield code="a">DE-29T</subfield><subfield code="a">DE-Di1</subfield><subfield code="a">DE-573</subfield><subfield code="a">DE-1046</subfield><subfield code="a">DE-522</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">AP 12850</subfield><subfield code="0">(DE-625)6871:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">AP 15040</subfield><subfield code="0">(DE-625)6912:</subfield><subfield code="2">rvk</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Rohles, Björn</subfield><subfield code="d">ca. 20. Jh.</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1043005102</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Mediengestaltung</subfield><subfield code="b">der Ausbildungsbegleiter</subfield><subfield code="c">Björn Rohles, Ralph Burkhardt, Jürgen Wolf, Carina Linnemann, Michael Rohrlich</subfield></datafield><datafield tag="250" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">1. Auflage</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Bonn</subfield><subfield code="b">Rheinwerk Design</subfield><subfield code="c">2019</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">988 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield><subfield code="c">24 cm x 17.5 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kommunikationsdesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4304892-4</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Mediendesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4823394-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Grafikdesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4019558-2</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Mediengestaltung</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Mediengestalter</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Konzeption</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Gestaltung</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Layout</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Typografie</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Kommunikationstechnologie</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Druckvorstufe</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Druck</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Prüfung Mediengestalter</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Papier</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Farbe</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Druckverarbeitung</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Webdesign</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">App-Gestaltung</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Mediendesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4823394-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Kommunikationsdesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4304892-4</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="1"><subfield code="a">Grafikdesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4019558-2</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2="2"><subfield code="a">Mediendesign</subfield><subfield code="0">(DE-588)4823394-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="1" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Burkhardt, Ralph</subfield><subfield code="d">1980-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1169843387</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wolf, Jürgen</subfield><subfield code="d">1974-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)132691256</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Linnemann, Carina</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1175262080</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="700" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Rohrlich, Michael</subfield><subfield code="d">1974-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)132884275</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="710" ind1="2" ind2=" "><subfield code="a">Galileo Press</subfield><subfield code="0">(DE-588)1065964404</subfield><subfield code="4">pbl</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">X:MVB</subfield><subfield code="q">text/html</subfield><subfield code="u">http://deposit.dnb.de/cgi-bin/dokserv?id=6242d5d17b544f5b8b1763c27395a43a&amp;prov=M&amp;dok_var=1&amp;dok_ext=htm</subfield><subfield code="3">Inhaltstext</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">DNB Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&amp;doc_library=BVB01&amp;local_base=BVB01&amp;doc_number=030578551&amp;sequence=000001&amp;line_number=0001&amp;func_code=DB_RECORDS&amp;service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030578551</subfield></datafield></record></collection>
id DE-604.BV045189388
illustrated Illustrated
indexdate 2024-12-20T18:20:17Z
institution BVB
institution_GND (DE-588)1065964404
isbn 9783836245531
3836245531
language German
oai_aleph_id oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030578551
oclc_num 1043086093
open_access_boolean
owner DE-M347
DE-523
DE-1102
DE-1050
DE-12
DE-B768
DE-525
DE-29T
DE-Di1
DE-573
DE-1046
DE-522
owner_facet DE-M347
DE-523
DE-1102
DE-1050
DE-12
DE-B768
DE-525
DE-29T
DE-Di1
DE-573
DE-1046
DE-522
physical 988 Seiten Illustrationen 24 cm x 17.5 cm
publishDate 2019
publishDateSearch 2019
publishDateSort 2019
publisher Rheinwerk Design
record_format marc
spellingShingle Rohles, Björn ca. 20. Jh
Burkhardt, Ralph 1980-
Wolf, Jürgen 1974-
Linnemann, Carina
Rohrlich, Michael 1974-
Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter
Kommunikationsdesign (DE-588)4304892-4 gnd
Mediendesign (DE-588)4823394-8 gnd
Grafikdesign (DE-588)4019558-2 gnd
subject_GND (DE-588)4304892-4
(DE-588)4823394-8
(DE-588)4019558-2
title Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter
title_auth Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter
title_exact_search Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter
title_full Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter Björn Rohles, Ralph Burkhardt, Jürgen Wolf, Carina Linnemann, Michael Rohrlich
title_fullStr Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter Björn Rohles, Ralph Burkhardt, Jürgen Wolf, Carina Linnemann, Michael Rohrlich
title_full_unstemmed Mediengestaltung der Ausbildungsbegleiter Björn Rohles, Ralph Burkhardt, Jürgen Wolf, Carina Linnemann, Michael Rohrlich
title_short Mediengestaltung
title_sort mediengestaltung der ausbildungsbegleiter
title_sub der Ausbildungsbegleiter
topic Kommunikationsdesign (DE-588)4304892-4 gnd
Mediendesign (DE-588)4823394-8 gnd
Grafikdesign (DE-588)4019558-2 gnd
topic_facet Kommunikationsdesign
Mediendesign
Grafikdesign
url http://deposit.dnb.de/cgi-bin/dokserv?id=6242d5d17b544f5b8b1763c27395a43a&prov=M&dok_var=1&dok_ext=htm
http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030578551&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
work_keys_str_mv AT rohlesbjorn mediengestaltungderausbildungsbegleiter
AT burkhardtralph mediengestaltungderausbildungsbegleiter
AT wolfjurgen mediengestaltungderausbildungsbegleiter
AT linnemanncarina mediengestaltungderausbildungsbegleiter
AT rohrlichmichael mediengestaltungderausbildungsbegleiter
AT galileopress mediengestaltungderausbildungsbegleiter
  • Holdings

‌

Order interlibrary loan
Table of contents
  • Legal Notice
  • Data Privacy
  • Accessibility Statement
  • Contact